Inleiding
Op 4 mei komen mensen in Nederland samen om te herdenken. Het is een dag waarin we stilstaan bij degenen die hun leven gaven voor de vrijheid. Voor velen van ons is deze dag gevuld met een mengeling van respect, verdriet en dankbaarheid, terwijl we ons verbinden met het verleden en de offers die zijn gebracht.
Te midden van deze herdenkingen rijst echter de vraag: hoe betrokken zijn we werkelijk bij het herdenken op 4 mei? Is passief kijken naar de televisie-uitzending vanaf de Dam voldoende, of kan je zelf meer doen?
Persoonlijke betrokkenheid
Als muzikant heb ik het altijd erg belangrijk gevonden om een herdenking op 4 mei bij te wonen. Ook als kind, wanneer we op vakantie waren tijdens de meivakantie, is er altijd rondom 20.00u tijd gemaakt om stil te staan bij de dodenherdenking.
Maar de herdenking heeft voor mij pas echt impact gehad toen ik die voor het eerst bijwoonde bij een lokaal monument. Dit is geweest op het Zaanhof in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam, waar TAVENU/KAPH de herdenking al sinds jaar en dag opluistert met muziek. En dit is geweest in Bos en Lommer, bij het Monument van de Zittende Vrouw, met de WesterHarmonie. Bij de WesterHarmonie heb ik in 2022 en 2023 als dirigent voor het orkest gestaan tijdens de dodenherdenking.
Dit jaar zal ik met Muziekvereniging Waterland bij het monument aan het Monnikendammerplantsoen in Amsterdam-Noord staan.
Die impact komt door de persoonlijke verbinding met de gewone mensen zoals jij en ik die een toespraak houden bij het monument. Een toespraak komt namelijk veel directer aan wanneer je diegene live ziet, dan wanneer je naar de televisie kijkt. Vind je ook niet?
Het samenkomen met anderen om te herdenken versterkt het gevoel van verbondenheid en solidariteit. In een lokale herdenking voel je je deel van iets groters, en de steun van anderen helpt om de last van het verlies te delen. Het geeft een saamhorigheidsgevoel wat bij de dodenherdenking zo belangrijk is.
Heel veel lokale herdenkingen
Er zijn in Nederland honderden monumenten waar herdenkingen zijn op 4 mei rond 20.00u. Kijk bijvoorbeeld maar op de site van het Landelijk Comité 4 en 5 mei. Elke gemeente heeft een herdenking. En elke herdenking heeft een eigen invulling met de eigen lokale geschiedenis.
Sommige lokale herdenkingen worden op deze website van het landelijk comité echter niet gemeld. In de Haarlemmermeer bijvoorbeeld staan niet alle monumenten op de kaart. Via de lokale krant kan je echter wel vinden waar en hoe laat de herdenkingen in de gemeente zijn.
Niet iedereen kan naar de Dam komen. Sterker nog, de kaartjes die je moet reserveren, zijn al allemaal uitverkocht. Dus wat let je om de massale bijeenkomst op de Dam aan je voorbij te laten gaan, en naar één van de vijftig (!) andere monumenten in Amsterdam te gaan? Of naar een in jouw eigen woonplaats?
Het belang van muziekverenigingen bij de herdenking
Bij heel veel herdenkingen is er een lokale muziekvereniging aanwezig. De muzikanten spelen dan het taptoe-signaal, het Wilhelmus, en tijdens de kransleggingen een aantal mooie hymnes. Maar ik denk dat muziekverenigingen soms onderschatten wat hun werkelijke bijdrage is bij zo’n herdenking. Dat het heel waardevol is dat zij de herdenking ondersteunen met muziek.
Muziek speelt een cruciale rol tijdens lokale herdenkingen op 4 mei. Muziekverenigingen, zoals harmonieën, fanfares, brassbands, maar ook koren, leveren een waardevolle bijdrage aan deze ceremonies door het uitvoeren van passende muziekstukken. De muziek zorgt voor een emotionele verbinding voor de bezoekers met de herdenking.
Daarnaast heeft de aanwezigheid van muziekverenigingen ook een symbolische waarde, namelijk die van de verbinding met de buurt. Vooral in de grotere steden zie je dat muziekverenigingen steeds meer moeite hebben met het opzoeken van verbinding in de buurt waar ze repeteren. Met het opluisteren van een lokale dodenherdenking, versterkt de verbintenis met de buurt, en word je als orkest gezién.
Het belang van muziekverenigingen bij lokale herdenkingen kan daarom niet genoeg worden benadrukt. Hun bijdrage is zeer waardevol voor de versterking van de ceremonie, waardoor deze nog betekenisvoller wordt voor de gehele gemeenschap.
Alternatieven en aanmoediging
Uiteraard zijn er altijd omstandigheden waarom je niet naar een lokale herdenking kan gaan. En dat is ook helemaal niet erg. De televisieregistratie van de herdenking op de Dam in Amsterdam op de NPO, en die van de Waalsdorpervlakte door RTL bieden de mogelijkheid om toch stil te staan bij de gebeurtenissen en te herdenken. Ook zijn er registraties op de radio te beluisteren, mocht je niet thuis zijn en toch stil willen zijn. Zet je de auto dan wel even op een parkeerplaats?
Conclusie
Door een lokale herdenking bij te wonen op 4 mei – als toehoorder, of als muziekvereniging – eren we niet alleen degenen die zijn gestorven voor de vrijheid, maar versterken we ook de band met onze gemeenschap en dragen we bij aan het behoud van hun herinnering. Het is een daad van respect en betrokkenheid die we niet mogen onderschatten.